De zzp’er keert met moeite terug in loondienst

Er is nogal wat te doen om de zzp’ers die niet vrijwillig voor hun zelfstandigheidsbestaan gekozen hebben. Er zijn situaties bekend dat werknemers door hun werkgever ontslagen zijn en later weer als zelfstandige worden ingehuurd door dezelfde organisatie, de zogenoemde schijnzelfstandigheid. Daarnaast is tijdens de economische crisis een niet gering aantal mensen wegens werkloosheid voor zichzelf gaan werken, vaak op advies van het UWV. Aan de andere kant lijkt de overheid er zoveel mogelijk aan te doen om mensen (terug) in loondienst te krijgen.

Behoefte aan loondienst
Het woord ‘loondienst’ in verband met zzp’ers is doorgaans vloeken in de kerk. Echter schijnt er onder zzp’ers toch sterke behoefte aan te zijn, bleek recentelijk uit onderzoek van Panteia[1] onder meer dan 3000 zelfstandigen. Afhankelijk van de branche wil 17% tot 46% van de zzp’ ers nu, of op termijn, terug in loondienst. Van de professionals in de ICT wil ongeveer een kwart terug in loondienst, bij professionals in andere takken van de zakelijke dienstverlening is het bijna een derde.

Maar wat zijn eigenlijk je kansen op een baan in loondienst als je vanuit het zelfstandig ondernemerschap komt? Philipp Koellinger en vier mede-auteurs (Mell, Pohl, Roessler en Treffers) besloten deze vraag te onderzoeken door een (natuurlijk) experiment [2] uit te voeren. Als wetenschapper vind ik dit een interessant sociaal onderzoek. Met een korte samenvatting maak ik het graag toegankelijk voor iedereen.

Het onderzoek
Het onderzoek werd uitgevoerd in 2011 en 2012, maar werd pas recentelijk gepubliceerd. De onderzoekers stuurden sollicitaties in op HR-vacatures van Engelse bedrijven door 96 paren CV’s op te sturen die nagenoeg gelijk waren, op één ding na. De ene sollicitant was zzp’er, de ander kwam uit loondienst. De sollicitanten bestonden niet écht. Mede daarom werd ervoor gekozen het experiment in Engeland uit te voeren, waar het gebruikelijk is relatief weinig informatie mee te sturen met een sollicitatie. Het onderzoek is op zo’n manier uitgevoerd dat uitgesloten is dat andere kenmerken van de sollicitant, zoals het geslacht of de woonplaats, invloed hadden op de uitkomsten. De reacties van de werkgevers werden getoetst.

De resultaten
De uitkomsten waren duidelijk. De onderzoekers bevonden dat er vaker negatief of überhaupt niet gereageerd werd op sollicitaties van de zzp’ers. De werknemers werden vaker uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek.

Alhoewel niet onderzocht werd waar de discriminatie aan te wijten valt, suggereren de onderzoekers een aantal redenen. Er kan een negatieve gevoelswaarde verbonden zijn aan het zzp-schap, het kan overkomen op werkgevers dat de zzp’er misschien niet binnen een organisatie past. Men suggereert tevens dat er wellicht vaardigheden nodig zijn (vooral in grotere bedrijven) die je alleen in loondienst kan leren, of netwerken die je alleen opgebouwd zou kunnen hebben door eerder bij een bedrijf te hebben gewerkt.

 De juiste conclusies?
Alhoewel ik niet in de hoofden van werkgevers kan kijken, lijken de twee argumentaties mij onrealistisch. Zeker kenniswerkers moeten zich binnen organisaties vormen en zijn doorgaans in staat zich moeiteloos aan te passen aan hun opdrachtgever. Niets wijst erop dat ze niet langdurig binnen een organisatie kunnen passen. Vaak zijn ze zelfs langer dan een jaar actief voor dezelfde opdrachtgever, bleek onlangs uit ZP Facts[3]. Netwerken hebben zelfstandigen vaak in overvloede, juist omdat ze op veel verschillende plekken werken, dus ook dat argument lijkt me niet terecht. Waar ik me wel in kan vinden, is dat het mogelijk een slecht signaal afgeeft als je als zelfstandige op een vaste baan solliciteert. ‘De succesvolle zelfstandige die van zijn autonomie en flexibiliteit geniet, gaat toch nooit terug in loondienst?, kan een werkgever denken. ‘Hij/zij is blijkbaar niet zo succesvol in z’n eentje’, is een conclusie die men kan trekken met de daaruit voortkomende vraag: ‘Wordt hij/zij dan wel succesvol binnen mijn organisatie?’.

Voor de zelfstandige die drang naar een vast dienstverband heeft, is dit alles natuurlijk geen goed nieuws. De vraag die onbeantwoord blijft in het onderzoek en daarmee ruimte houdt voor positiviteit; is zelfstandigheid beter dan een gat in je CV? Een vraag om nog eens te onderzoeken.