Recent is de nodige commotie ontstaan in zzp-land. Het kabinet is er op uit om de groeiende stroom zzp’ers in te dammen. En de BGL zou daar een belangrijke rol in moeten spelen. Het klinkt ontzettend Hollands: indammen. En tegelijk is de manier waarop Den Haag met zzp’ers wil omgaan ook wel ontzettend Hollands, maar dan in negatieve zin. Wat is er nou aan de hand? Even wat historie opfrissen.

Tweede Wereldoorlog

Vanaf de Tweede Wereldoorlog hebben werkgeversorganisaties, vakbonden en kabinetten in dertig jaar tijd onze Sociale Zekerheid opgebouwd. En dichtgetimmerd. Nederland bestaat uit werkgevers en werknemers. Er kwamen dus ook Bedrijfsverenigingen (van werkgevers en werknemers) die de sociale verzekeringen gingen uitvoeren. Het begrip zelfstandigen, welbekend voor de Tweede Wereldoorlog, was verdwenen met een paar uitzonderingen: de ‘vrije beroepen’ (artsen, advocaten, notarissen).

Indammen

Hoe zit dat nou met het indammen? Want de eerste dertig jaar van de Sociale Zekerheid was er dus eigenlijk niets aan de hand op de arbeidsmarkt. Als er iets ingedamd moest worden, was dat armoede en communisme. Maar de wereld draait door en vanaf de jaren ‘90 begon de ‘freelance’ zzp-spiegel te rijzen. Bedrijfsverenigingen zagen dat ze premies misliepen, spraken opdrachtgevers aan die geen zin hadden in gedoe met het GAK c.s. en de freelancemarkt ging op slot. Belangenverenigingen zoals IT United, NVIM en OOA richtten samen PZO op, dat daarna bijdroeg aan de welbekende VAR. De VAR is reparatiewetgeving, een pleister, maar hij werkt prima. De BGL zal overigens precies hetzelfde werken als de VAR.

Cijfers

Wat cijfers: waar in 2004 nog werd uitgegaan van 400.000 à 500.000 zzp’ers, is dit aantal gegroeid van 632.000 in 2009 naar 800.000 nu, zo’n 5 procent per jaar. De Mkb-winstvrijstelling en Zelfstandigenaftrek zijn de laatste tien jaar meer dan verdubbeld. Over zestig jaar bekeken lijkt dat wel een soort tsunami. De sociale zekerheids-dijk wordt danig uitgehold, roepen de gevestigde bastions. En het wordt nog erger: met de pensionering van de babyboomers gaat de verhouding zzp-werknemer naar één op vier. Over klimaatverandering gesproken! Wat er nu bij is gekomen is de ‘hype’ van ‘al die schijnzelfstandigen’. Dit is naar schatting minder dan 5 procent, maar wel aanleiding voor uitgebreide dijkbewaking.

Vrijstellingen

Zelfstandigen dragen niet bij aan werknemersverzekeringen, maar doen er ook geen beroep op. En al die vrijstellingen dan? Het lijkt me duidelijk dat zaken als verzekeringen, pensioen, doorbetaald verlof, leaseauto’s en opleidingen die voor werknemers geregeld en betaald worden als onderdeel van arbeidsvoorwaarden, door zzp’ers zelf betaald moeten worden.

Clou

De clou van het indammen zit hem niet in de BGL zelf, maar in de (nog steeds onbekende) vragen in de webmodule. Bij IT United hebben we onderzoek gedaan. De voetangel zit hem vooral in de vraag naar het aantal opdrachtgevers. Het komt in de IT vaak voor dat, als je goed bevalt, je een nieuwe opdracht (erbij) krijgt of een verlenging bij een lang project. Dat je aan bepaalde normen moet voldoen bij de opdrachtgever vanwege projectafspraken (bv. scrum) of roosters (IT-beheer, onderwijs) zegt niets over ‘toezicht en leiding’. Dit alles maakt je niet minder zelfstandig, je ondernemersrisico’s blijven hetzelfde.

En de economie vaart ondertussen wel bij onze inzet, kennis en flexibiliteit! Zo lekker, het zou verboden moeten worden…